Tết Trung Thu là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia Châu Á khác, trong đó có Nhật Bản. Tuy nhiên, lễ hội Trung Thu ở xứ sở hoa anh đào lại có nhiều nét độc đáo và khác biệt so với các nước láng giềng. Trong bài viết này, cùng theo chân Donghangshipcod khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và những sự khác biệt thú vị trong lễ hội Trung Thu của người Nhật nha!
Nguồn gốc tết Trung Thu tại xứ sở hoa anh đào
Tại Nhật Bản, Tết Trung Thu được gọi là Otsukimi hay Tsukimi, có nghĩa đen là “ngắm trăng”. Giống tết Trung Thu tại Việt Nam, lễ hội này diễn ra vào ngày 15 tháng 8 âm lịch, trùng với thời điểm trăng tròn đẹp nhất trong năm.
Đã có một số giả thuyết cho rằng tết Trung Thu Nhật Bản được bắt nguồn từ Trung Quốc. Thông qua những đoàn đi sứ nhà Đường thời Heian (794 – 1185), tết Trung Thu dần được du nhập vào đảo quốc Nhật Bản trong thời kỳ Nara (710 – 794). Ban đầu, đây là một lễ hội chỉ dành giới quý tộc, nhưng đến thời kỳ Edo (1603 – 1868), ngày lễ này dần dần trở nên phổ biến trong dân gian và từ khi nào đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống Nhật Bản.
Khác với hình ảnh lân sư rồng vào tết Trung Thu Việt Nam, thì lễ hội Otsukimi tại Nhật lại gắn liền với hình ảnh chú thỏ ngọc sống chung với thần Mặt Trăng. Người Nhật thường thấy hình ảnh một chú thỏ đang ăn bánh bao hoặc giã bột làm bánh mochi khi ngắm trăng vào đêm rằm tháng Tám.
Ý nghĩa của ngày tết Trung Thu với người Nhật
Tại Việt Nam, tết Trung Thu chủ yếu là dịp lễ dành cho trẻ em. Vào đêm rằm tháng Tám âm lịch, trẻ em khắp cả nước hân hoan tham gia các hoạt động vui chơi như rước đèn ông sao, phá cỗ, múa lân và ăn bánh trung thu. Lễ hội này mang ý nghĩa đoàn viên sâu sắc, là dịp để các gia đình sum họp, quây quần bên nhau dưới ánh trăng vàng. Đây cũng là cơ hội để con cháu bày tỏ lòng biết ơn đối với ông bà, cha mẹ và những người thân trong gia đình.
Trong khi đó, tại Nhật Bản, tết Trung Thu lại mang ý nghĩa có phần khác biệt. Ngày Trung Thu đầu tiên tại Nhật được tổ chức vào dịp sau khi thu hoạch hoa màu mùa hạ và bắt đầu mùa gặt lúa nước. Chính vì vậy, tết Otsukimi của người Nhật gắn liền với ý nghĩa cảm tạ và cầu xin thần linh mang đến vụ màu tươi tốt cho nông dân.
Như vậy, có thể thấy rằng mặc dù cùng là lễ hội Trung Thu, nhưng ý nghĩa và cách thức tổ chức ở Việt Nam và Nhật Bản có những nét riêng biệt, phản ánh văn hóa và truyền thống của mỗi quốc gia. Trong khi Việt Nam tập trung vào niềm vui của trẻ em và sự đoàn viên gia đình, thì Nhật Bản lại chú trọng vào việc tạ ơn thiên nhiên và cầu mong một vụ mùa bội thu.
Các điểm độc đáo, khác biệt của tết Trung Thu Nhật Bản
Bởi sự khác biệt trong văn hóa, Tết Trung Thu ở Nhật Bản có nhiều nét đặc trưng riêng biệt, phản ánh bản sắc văn hóa độc đáo tại xứ sở hoa anh đào. Dưới đây là một số điểm đặc sắc nhất của lễ hội Otsukimi mà Donghangshipcod đã tìm hiểu:
Nhật Bản tổ chức tết Trung Thu 2 lần trong 1 năm
Đặc biệt hơn các nước khác, ngoài đón Tết Trung Thu vào 15/8 âm lịch hàng năm, tại Nhật tết Trung Thu – Otsukimi còn được tổ chức lần 2 vào một tháng sau đó. Lần đầu tiên được gọi là “Jyūgoya”, diễn ra vào ngày 15 tháng 8 âm lịch. Đây là thời điểm chính của lễ hội Trung Thu, khi trăng tròn và đẹp nhất. Lần thứ hai được gọi là “Jyūsanya”, diễn ra vào ngày 13 tháng 9 âm lịch. Lễ hội này còn được gọi là “Nochi no Tsuki”, có nghĩa là “trăng sau”.
Theo quan niệm của người Nhật, nếu chỉ ngắm trăng vào đêm 15 sẽ mang lại nhiều điều xui xẻo. Vậy nên, để tránh những tai ương và gặp nhiều may mắn thì người Nhật tổ chức lễ hội Otsukimi hai lần để đảm bảo may mắn và thịnh vượng.
Món bánh truyền thống của người Nhật vào lễ hội Otsukimi
Trong khi bánh nướng và bánh dẻo là những món bánh truyền thống không thể thiếu trong Tết Trung Thu ở Việt Nam và nhiều nước Châu Á khác, người Nhật lại có một loại bánh đặc trưng riêng cho ngày Trung Thu. Đó là bánh Tsukimi Dango, một loại bánh gạo tròn nhỏ và thường được xếp thành hình tháp ba tầng.
Tsukimi Dango được làm từ bột gạo nếp, có hình dáng tròn đều và màu trắng tinh, tượng trưng cho vầng trăng tròn đẹp. Việc xếp bánh thành hình tháp ba tầng không chỉ có ý nghĩa thẩm mỹ mà còn mang ý nghĩa tâm linh, tượng trưng cho sự kết nối giữa trời, đất và con người. Theo truyền thống của xứ Phù Tang, vào đêm 15, họ sẽ xếp lên đĩa 15 viên bánh để cúng, hoặc lược đi chỉ còn 5 viên. Còn vào đêm 13/9 thì số lượng bánh cần cúng sẽ là 13 hoặc 3 viên.
Ngoài Tsukimi Dango, người Nhật còn thưởng thức các món ăn khác trong dịp Tết Trung Thu như Tsukimi Udon (mì udon với trứng sống), Tsukimi Soba (mì soba với trứng sống) và Tsukimi Burger (bánh hamburger với trứng ốp la). Tất cả những món ăn này đều có hình dáng tròn hoặc có trứng, tượng trưng cho vầng trăng tròn đẹp.
Cỏ lau – vật trang trí phổ biến vào tết Trung Thu của người Nhật
Một điểm đặc biệt là tại Nhật, người dân sử dụng cỏ lau làm vật trang trí chính cho ngày Trung Thu. Cỏ lau thường được kết thành bó nhỏ, cắm trong bình và đặt cạnh bàn thờ hoặc nơi ngắm trăng.
Việc sử dụng cỏ lau trong tết Trung Thu đã có từ xa xưa, bắt nguồn từ tín ngưỡng dân gian Nhật Bản. Người ta tin rằng cỏ lau có khả năng xua đuổi tà ma và mang lại may mắn. Hơn nữa, hình dáng mảnh mai và màu trắng bạc của cỏ lau khi được ánh trăng chiếu vào tạo nên một khung cảnh đẹp mê hoặc, phù hợp với không khí thanh bình và tĩnh lặng của đêm trăng. Ngoài cỏ lau, người Nhật còn trang trí nhà cửa bằng các loại hoa và cây cảnh khác như hoa cúc, hoa thược dược và cây hạt dẻ, tất cả đều tượng trưng cho mùa thu và sự phong phú của vụ mùa.
Khác biệt trong hoa quả cúng vào ngày tết Trung Thu
Trong khi nhiều nước Châu Á sử dụng các loại hoa quả như bưởi, cam, quýt để cúng vào ngày Tết Trung Thu, người Nhật lại có những lựa chọn độc đáo hơn. Loại hoa quả không thể thiếu trong lễ cúng Otsukimi của họ là khoai. Có thể bạn chưa biết, đêm 15 còn có tên gọi khác là “Imomeigetsu”, có nghĩa là trăng mùa khoai. Do đó, vào đêm này, họ thường cúng các loại khoai như khoai tây, khoai môn. Ngoài ra, người Nhật còn cúng các loại hoa quả khác như táo, lê và nho vào đêm 13 để thể hiện lòng biết ơn và cảm ơn thần linh đã ban tặng mùa màng tốt tươi.
Phong tục đón tết Trung Thu đặc trưng tại Nhật Bản
Bạn có biết Tết Trung Thu ở Nhật Bản có rất nhiều hoạt động thú vị không? Mỗi hoạt động, mỗi phong tục đều phản ánh văn hóa và tín ngưỡng đặc trưng của đất nước này. Cùng khám phá một số phong tục thú vị sau nha!
Thờ cúng vị thần Mặt Trăng
Một trong những phong tục quan trọng nhất trong tết Trung Thu Nhật là thờ cúng vị thần Mặt Trăng. Người Nhật tin rằng vị thần này sẽ ban phước lành và mang lại nhiều điều may mắn cho họ trong năm tới.
Để cúng thần Mặt Trăng, họ thường bày biện, sắp xếp bánh Tsukimi Dango thành hình chiếc tháp vững chãi. Tiếp đến đặt đĩa bánh cùng hoa quả, chậu cỏ lau một chén nước trong để phản chiếu ánh trăng lên mâm cỗ. Sau đó mang chúng ra giữa sân hoặc những nơi có ánh trăng chiếu rọi. Kết thúc thời gian cúng trăng, mọi người sẽ cùng nhau quây quần, ăn bánh, uống trà và kể với nhau về những sự kiện đã qua.
Rước đèn cá chép vào đêm ngày Trung Thu
Khác với những chiếc lồng đèn ông sao truyền thống ở Việt Nam, trẻ em tại đất nước mặt trời mọc lại quen thuộc hơn với lồng đèn hình cá chép. Đèn cá chép, hay còn gọi là “Koi-nobori”, thường được làm từ giấy hoặc vải, có hình dáng giống như cá chép đang bơi ngược dòng.
Nguồn gốc của phong tục này bắt nguồn từ một truyền thuyết Nhật Bản cổ xưa. Theo đó, cá chép phải vượt qua thác ghềnh để hóa thành rồng. Chính vì vậy, trong quan niệm của người Nhật xưa, cá chép tượng trưng cho lòng can đảm và sức mạnh, thể hiện tinh thần vượt qua mọi khó khăn để đạt được thành công. Việc rước đèn cá chép không chỉ tạo nên một khung cảnh đẹp mắt trong đêm trăng mà còn mang ý nghĩa cầu chúc cho sự thành công và vượt qua khó khăn.
Đi chùa cầu nguyện hạnh phúc và may mắn
Vào những ngày này, các ngôi chùa và đền thờ trên khắp đất nước trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Hầu hết mọi người đều mặc trang phục kimono truyền thống và cùng gia đình đến thăm các ngôi đền xung quanh để cầu nguyện cho hạnh phúc, may mắn.
Tại các ngôi chùa, bạn không chỉ được tham gia vào các nghi lễ tâm linh mà còn có cơ hội trải nghiệm nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc. Từ những buổi biểu diễn âm nhạc truyền thống đến các vũ điệu cổ xưa, tất cả đều góp phần tạo nên không khí lễ hội sôi động và đầy ý nghĩa.
Đặc biệt, tại một số thành phố lớn, các cuộc diễu hành hoành tráng được tổ chức, thu hút sự chú ý của đông đảo người dân và du khách. Những màn múa lân rực rỡ, đặc biệt là tại các khu phố người Hoa như Chinatown ở Kobe và Yokohama, mang đến những trải nghiệm văn hóa độc đáo, thể hiện sự giao thoa giữa các nền văn hóa Á Đông.
Kết thúc bài viết này, có thể thấy lễ Tsumiki có nhiều điểm khác biệt so với Tết Trung Thu ở các nước Châu Á khác. Nhưng lễ hội của Nhật Bản vẫn mang trong mình những giá trị cốt lõi của ngày lễ này: sự biết ơn đối với thiên nhiên và sự đoàn tụ gia đình. Dù là ở Nhật Bản hay bất kỳ quốc gia nào khác, Tết Trung Thu vẫn luôn là dịp để chúng ta ngước nhìn bầu trời đêm, chiêm ngưỡng vẻ đẹp của vầng trăng tròn, và cảm nhận sự kết nối sâu sắc giữa con người với thiên nhiên.
